https://chinmaye.com/2019/08/15/mlandofmorningcalm/
प्रशांत प्रभातीचा देश
पृथ्वीमध्ये बहु लोक,
परिभ्रमणे कळे कौतुक
प्रवासासारखे दुसरे शिक्षण नाही असं समर्थ रामदास सांगून गेलेत. माझा लाडका वास्तुविशारद जपानचा अंडो तडाओ प्रवासाला सगळ्यात चांगली शाळा मानतो. पण बरेचदा प्रवासी म्हणून एखादा देश पाहताना खूप घाईने आणि वरवर पाहिला जातो. त्या देशाच्या संस्कृतीशी, इतिहासाशी एकरूप होण्याची संधी पर्यटक म्हणून क्वचितच मिळते. लोकजीवनाला अनुभवण्याची मजा पर्यटक म्हणून खूप खोलवर घेता येत नाही कारण तुम्ही शेवटी बाहेरचे असता. पण आयआयटी मुंबईत शिकत असताना माझ्या मास्टर ऑफ डिझाईन च्या कोर्समधील एक सत्र मला दक्षिण कोरियात अनुभवायला मिळालं. ग्लोबल कोरिया शिष्यवृत्तीच्या माध्यमातून चार महिने तिथं वास्तव्य करता आलं. आणि हा एक आगळा अनुभव होता. यापूर्वी कामासाठी मी दक्षिण आफ्रिका, इंडोनेशिया, मलेशिया, केनिया, नायजेरिया अशा अनेक ठिकाणी गेलो आहे. नंतर जर्मनी, हॉलंड, बेल्जीयम मध्ये माझ्या फिल्मच्या शूट साठी भटकलो आहे. पण चार महिने एखादा छोटा देश अनुभवणे ही माझ्यातील संस्कृती अभ्यासकाला एक मोठी पर्वणीच होती. या वास्तव्यात मी डोंगूक विद्यापीठात फिल्म मेकिंग, डॉक्युमेंट्री निर्मिती, डिजिटल सिनेमॅटोग्राफी असे विषय शिकलो. आणि प्रकल्प म्हणून दक्षिण कोरियाचे दृश्य-प्रवासवर्णन केले. पण २०१३ पासून हे सगळं काम माझ्या प्रोजेक्ट फाईलमध्ये आहे. ते तुम्हा सगळ्यांसमोर यावं. तुम्हालाही दक्षिण कोरिया अनुभवायला मिळावा या हेतूने ही लेखमालिका सुरु करतो आहे.
आज पंधरा ऑगस्ट … भारताचा स्वातंत्र्यदिन .. तसाच तो दक्षिण कोरियाचाही स्वातंत्र्यदिन आहे बरं का! याच दिवशी जपानने दुसऱ्या महायुद्धात आपला पराभव स्वीकारला आणि जपानची वसाहत असलेला कोरिया पारतंत्र्य पाशातून मोकळा झाला. शीत युद्धाची सुरुवात होत असताना या देशाची फाळणी झाली आणि ती पुढे कायम राहिली. व्हिएतनाम किंवा जर्मनीचे भाग्य कोरियाच्या वाट्याला आले नाही. आजही दक्षिण कोरिया आणि उत्तर कोरिया हे देश वेगळे आहेत आणि हे वेगळेपण इतकं आहे की ते एकमेकांना देश म्हणून मान्यताही देत नाहीत. पण ती गोष्ट पुढे सविस्तर पाहूच. भारत आणि कोरियाला एकच स्वातंत्र्यदिन लाभला आहे आणि हे दोन्ही देश बुद्धाला मानणारे देश आहेत. दक्षिण कोरियाने तंत्रज्ञान आणि उद्योग वापरून आपल्या जनतेचे प्रारब्ध बदलले तर भारत ते करू पाहतोय. पण मी डिझाईन शिक्षण घेताना दक्षिण कोरियाची निवड केली कारण पूर्वेचा हा देश आपली संस्कृती जपत असतानाच डिझाईन आणि तंत्रज्ञानाच्या क्षेत्रात एक आंतरराष्ट्रीय हिरो म्हणून समोर आला आहे. पश्चिमेपेक्षा इथं डिझाईन शिकण्याचा अनुभव घेणे, इथली संस्कृती समजून घेणे मला जास्त रंजक वाटले. आयआयटी मुंबई आणि डोंगुक विद्यापीठ हे पार्टनर आहेत आणि सोल मधील चुंगमुरो उपनगरातील हे बौद्ध विद्यापीठ फिल्म, चित्रकला, डिझाईन या साठी नावाजलेले आहे. कोरियन फिल्म इंडस्ट्री चुंगमुरोत असल्याने हे विषय या विद्यापीठात अधिक विकसित झाले असावेत. मी तिथं चार महिने काय पाहिले, काय अनुभवले हे तुम्हाला या लेखमालिकेतून सांगण्याचा प्रयत्न करणार आहे. या मालिकेत फोटो आणि व्हिडीओ च्या माध्यमातून तुम्हालाही दक्षिण कोरिया अनुभवता यावा असा माझा प्रयत्न आहे.
मुंबई-बँकॉक-सोल असा विमानप्रवास करत मी इंचेऑन विमानतळावर येऊन पोहोचलो तो दिवस होता ३० ऑगस्ट २०१३ चा. सकाळ होती आणि विमानातून बाहेर पडलो तेव्हा जाणवलं की इथंही मुंबईसारखाच पाऊस आहे. विद्यापीठाला जायला टॅक्सी घेणे खूपच महाग पडले असते.. जवळजवळ साडेपाच हजार रुपये! पण विद्यापीठाने कोणती बस घेऊन जवळ पोहोचता येईल ते सांगितले होते. तो नंबर शोधला आणि डोंगूक कडे निघालो.
पावसाची सर ओसरली आणि आता फक्त थेंब थेंब रिपरिप होत होती. माझ्या विद्यापीठाजवळच्या बस स्टॉप वर उतरलो आणि टॅक्सी पकडून टेकडीवर असलेलं डोंगूक गाठलं. हॉस्टेल रूम मिळाली. आणि विद्यापीठाचे आवर पाहायला बाहेर पडलो!
डोंगूक हे बौद्ध लोकांनी स्थापलेले आणि चालवलेले विद्यापीठ आहे. दक्षिण कोरियाच्या स्वातंत्र्य लढ्यातही या विद्यापीठातील लोकांनी महत्त्वाची भूमिका बजावली होती. चुंगमुरो उपनगराला लागून एक टेकडी आहे त्या टेकडीवर आणि टेकडीच्या दोन्ही बाजूला डोंगूक पसरलेले आहे. काहीसे उंचावर असल्याने सोल शहराचा देखावा आणि बुखानसान-नामसान असे पर्वत गच्चीतून पाहता येतात. मी या बौद्ध मंदिरात पोहोचलो तेव्हा अनावधानाने समोरच्या दाराने मंदिरात प्रवेश केला. तिथे असलेल्या भगव्या वेशातील भिक्खूने मला हे दार फक्त बिक्खूंसाठी राखीव आहे आणि डाव्या बाजूच्या दाराने सामान्य लोकांनी प्रवेश करायचा असं सांगितलं. तू कुठून आलास असं त्याने मला विचारले. मी भारतीय आहे हे कळताच त्याच्या चेहऱ्यावर आनंद दिसला. तू तर बुद्धाच्या देशातून आलास म्हणजे समोरच्या दाराने तुझं स्वागत करायला काही हरकत नाही असं तो मला हसून म्हणाला. बुद्धाच्या देशातील असण्याची पुण्याई मला पुढचे चार महिने पुन्हा पुन्हा अनुभवता येणार होती याची मला तेव्हा पुसटशी कल्पनाही आली नव्हती. कोरिया आणि भारतातील एक महत्त्वाचा सांस्कृतिक पूल म्हणजे बुद्ध आणि बौद्ध धर्म.. तो पूल ओलांडून मी या पूर्वेच्या देशात आलो होतो.
आता भटकंती करता करता मला भूक लागली होती आणि तिथं नक्की काय खायचे हे मी ठरवलं नव्हतं. मी शाकाहारी आहे असं नाही. पण मांसाहार करण्याची मला सवय नाही आणि तितक्या आवडीने मी चिकन मासे मटण वगैरे खात नाही. एक अनुभव म्हणून सगळीकडे सगळं खाऊन पाहण्याची मला सवय आहे त्यामुळे तशी काळजी नव्हती. शिवाय रात्री खायला आणलेली मेथीच्या थेपल्यांची थप्पी फ्रिजमध्ये होतीच. पण तिथल्या चलनाचा मला पुरेसा अंदाज आलेला नव्हता आणि मेन्यू वरील कोणतीही गोष्ट एकदा भारतीय रुपयांमध्ये मोजली की फार महाग वाटत होती. शेवटी एका दुकानातून दोन केळी घेतली आणि चुंगमुरो परिसराचा फेरफटका मारायला बाहेर पडलो.
हल्लीच अभिनेता राहुल बोसला हॉटेलने ४०० रुपयात केळी विकली त्या हिशेबात मला तिथं ती स्वस्त पडली म्हणायचं. दक्षिण कोरिया म्हंटले की के-पॉप, कोरियन ड्रामा, सॅमसंग-ह्युंदाई सारख्या कंपनी, उत्तर कोरिया, तायक्वांडो, सोल ऑलिंपिक्स, भारतातून अयोध्येहून तिथं गेलेली त्यांची राणी अशा अनेक गोष्टी डोळ्यासमोर येतात. मी गेलो तेव्हा नुकतेच ओप्पा गंगनम स्टाईल खूप प्रसिद्ध झाले होते. कोरियन युद्ध १९५३ च्या सुमारास संपले. सोल शहर या लढाईत चार वेळा बेचिराख झाले आणि पुन्हा उभे राहिले. या विलक्षण शहराचा अनुभव मी घ्यायला उत्सुक होतो.
शहरात भटकून आलो तेव्हा संध्याकाळचे साडेपाच वाजले होते. मी कँटीन मध्ये चौकशी केली तेव्हा ते सात वाजता बंद होते असं सांगितलं गेलं. तिथं सोबन मील नावाचा प्रकार असतो. म्हणजे पूर्ण थाळी मिळते ती घ्यायची आणि एकट्याच्या छोट्याश्या टेबलवर बसून खायची. माझा तिथला सहकारी अजून भेटला नव्हता त्यामुळे मी सीफूड मील घेतले आणि खिमची च्या आंबट-तिखट स्वादाचा अनुभवही घेतला. हे जेवण तुलनेने स्वस्त म्हणजे ४००० वॉन होते! सुरुवातीला मला खिमची सोडून फारसे काही आवडले नाही पण पोटभर खाल्ले! गरम सूप घेऊन विद्यापीठाच्या गच्चीत जायला निघालो.
बाहेर पडलो तेव्हा आमच्या हॉस्टेलच्या आवारातून आकाश डोकावताना दिसत होतं. टेकडी चढून डोंगूक विद्यापीठाच्या माथ्यावर आलो तेव्हा पाऊस, वारा सगळेच शांत होते. त्या शांततेत विद्यापीठातील बुद्ध मूर्ती अजूनच धीरगंभीर पण दिलासा देणारी भासत होती.
दिवस संपायला आला होता. वसतिगृहाच्या गच्चीतून सोल शहराचे दिवे खूपच सुंदर दिसत होते. कोणताही आवाज नाही. गोंगाट नाही. बोलण्याची कुजबुज नाही. अगदी नीरव शांतता पसरली होती. त्या शांततेचा अनुभव कॅमेरात टिपणे शक्य नाही. पण तो अनुभव अविस्मरणीय होता एवढं मात्र नक्की
नामसान डोंगरावरील मनोऱ्याचे दिवे लागले होते. दूरवरची हॉटेल्स, मोठ्या इमारती रात्री अगदीच निवांत दिसत होत्या. त्या निर्मनुष्यतेत भीती नव्हती. शांतता होती. दुसऱ्या दिवशी विद्यापीठात आलेल्या सगळ्या आंतरराष्ट्रीय विद्यार्थ्यांचा ओळख समारंभ होता आणि मग शहर पाहायला आम्ही बाहेर पडणार होतो. दक्षिण कोरियाच्या भटकंतीचा श्रीगणेशा झाला तो असा!
अनियांगहासेओ सोल
मला नामसान डॉर्मिटरीत ३३१४ क्रमांकाची खोली मिळाली होती. पण ती होती मात्र दुसऱ्या मजल्यावर. लिफ्टमध्ये गेलो तेव्हा लक्षात आलं की कोरियात तळमजल्याला पहिला क्रमांक देतात त्यामुळे आपण ज्याला दुसरा मजला म्हणतो तो तिथं तिसरा मजला असतो! छोटीशीच खोली होती. एक मोठी पुर्वेकडे उघडणारी खिडकी होती त्यामुळे सकाळी सोनेरी प्रकाश खोलीत येत असे. दोन बेड होते आणि दोन अभ्यासाची टेबले आणि त्याला जोडलेली कपाटे. शिवाय दोन कपड्यांची कपाटेही होती. माझ्या रूम मध्ये कोण रूममेट असणार आहे याची कल्पना नव्हती. काही परदेशी विद्यार्थी अजून पोहोचले नव्हते त्यापैकी कोणीतरी असेल असा अंदाज होता. विद्यापीठातील सगळं कारकुनी काम पूर्ण करून मी सामान आणायला बाहेर पडलो. लोट्टो मार्ट नावाच्या ठिकाणी स्वस्त आणि विविध प्रकारच्या गृहोपयोगी वस्तू मिळतात असं मागील सत्रात आलेल्या भारतीय मुलांनी सांगितलं होतं त्याप्रमाणे सोल स्टेशन बाहेर असलेल्या या मार्टमध्ये जायला निघालो.
मी जाणार होतो ते ठिकाण माझ्या चुंगमुरो स्टेशन पासून फक्त दोन किंवा तीन मेट्रो स्टेशन्स अंतरावर होते आणि मेट्रोजवळच मॉल होता त्यामुळे तसंच जायचं ठरवलं. मेट्रो प्लॅटफॉर्मवर भलामोठा आरसा पाहून सेल्फी घेण्याचा मोह आवरला नाही. अर्थात त्याकाळी सेल्फी हा शब्द तितका रूढ झाला नव्हता. अनेक मोठ्या चित्रकार-फोटोग्राफर लोकांनी सेल्फ पोर्ट्रेट या नावाखाली स्व-प्रतिमा उदात्तीकरण प्रयोग केलेला आहेच त्यामुळे आपण पामरानेही तो करावा म्हणून एक सेल्फ पोर्ट्रेट काढलं.
सोल मेट्रो नेटवर्कबद्दल मी खूप ऐकलं होतं. आमच्या वर्गातील अमेरिकन, युरोपियन विद्यार्थ्यांच्या मते सोलची मेट्रो सेवा त्यांच्याकडील सेवेपेक्षाही उत्तम आणि आरामदायक होती. मला डोंगुकमधील शिनहान बँकेने दिलेलं कार्ड मेट्रो कार्ड, लायब्ररी कार्ड, हॉस्टेल प्रवेश कार्ड, एटीएम-डेबिट कार्ड आणि आयडी कार्ड अशी सर्व कार्डांची कामे करणारं होतं. ते वापरून मेट्रोत आलो आणि काही वेळातच सोल स्टेशनला पोहोचलो. सोल मेट्रोमध्ये आज २२ लाईन आहेत, ७१६ स्टेशन आहेत आणि ११०० किमी हून लांब हे नेटवर्क आहे. मी पुढचे चार महिने या नेटवर्क वर भरपूर प्रवास केला आणि पूर्ण शहराची फोटोग्राफी केली.
मला अनेक गोष्टींबद्दल माहिती हवी होती. दीर्घ वास्तव्याचं कार्ड नोंदणी करायचं होतं. सोल बाहेर विविध ठिकाणी कसं जाता येईल याबद्दल विचारणा करायची होती. ही सर्व माहिती मला या अद्ययावत पर्यटन माहिती केंद्रात मिळाली. तिथं मला अनेक माहितीपत्रके मिळाली, विविध अधिकारी आणि संस्थांचे संपर्क मिळाले आणि फोटोग्राफी करण्यासाठी कुठं परवानगी लागेल इत्यादी माहितीसुद्धा मिळाली. तिथल्या सगळ्या विश्व वारसा स्थळांची माहिती, कोरियाबद्दलची पुस्तके वगैरे सगळंच एका ठिकाणी मिळालं. ही माहिती नीट देता यावी यासाठी त्यांच्याकडे मोठे टीव्ही स्क्रीन वगैरे होते आणि आवश्यक ते फोटो-व्हिडीओ वगैरे सुद्धा होते. न कंटाळता जितक्या तपशीलवार शक्य होईल तितकी माहिती मला त्यांनी दिली. पुढे एकदोन कार्यक्रमांना त्यांनी निमंत्रणही दिले. ज्यांना इंग्लिश बोलताना अडचण येत होती ते आयफोन चे app वापरून बोलत होते! इतकं सौजन्य अनुभवण्याची सवय मला नसल्याने आश्चर्य वाटलं हे खरं!
दक्षिण कोरिया म्हणजे ह्युंदाई आणि किया सारख्या ऑटो कंपन्यांचा देश त्यामुळे इथं लोक कशा गाड्या वापरत असतील याबद्दल मला तर उत्सुकता होतीच पण माझ्याबरोबर आयआयटीत डिझाईन स्कूल मध्ये मोबिलिटी डिझाईन शिकणाऱ्या मित्रांनाही याबद्दल अधिक जाणून घ्यायचं होतं! पण सॅमसंग या कंपनीची गाडी सुद्धा असते (रेनॉ कंपनीच्या सहकार्याने) हे पाहिलं तेव्हा गंमत वाटली. खरंतर यात वेगळं असं काहीच नव्हतं. पण काही ब्रॅण्ड्स ची आपल्या डोक्यात एक विशिष्ट जागा असते तिला धक्का लागला की थोडं अवाक व्हायला होतं तसं झालं.
सामान फारसं वजनदार नव्हतं त्यामुळे चालतच परत येत होतो आणि सोल शहराची ओळख करून घेत होतो. वाटेत मला फुटपाथवर एक फेरीवाला दिसला जो ससे घेऊन बसला होता. हा प्रकार माझ्या कल्पनेपलीकडचा होता. मी फोटो काढू लागलो तर तो वैतागला आणि मला कोरियन भाषेत हाकलू लागला (बहुतेक रस्त्यावर असं ससे किंवा पाळीव प्राणी विकणं बेकायदेशीर आहे) मी पटकन तिथून सटकलो आणि पुढं निघालो.
परत मेयॉन्गडाँग मार्गे चुंगमुरोला आलो! फूटपाथवर कोरलेले संदेश मला फारसे कळले नाहीत पण संध्याकाळच्या तांबड्या प्रकाशात त्या लोखंडी पट्ट्या चमकत होत्या! दक्षिण कोरियाची राजधानी सोल माझ्यासमोर हळूहळू अशी उलगडत होती.
एका झऱ्याची गोष्ट
दूर डोंगरातून वाहत येणारे अवखळ बोलके झरे माणसाला खुणावतात. आणि मग आश्रयाला एखादी झोपडी उभी राहते. हळूहळू तिथं शहर उभं राहतं आणि झऱ्याचा प्रवाह अरुंद होत जातो. त्यात अडथळे निर्माण होतात आणि मग नागरीकरणाच्या पसाऱ्यात तो कधी लुप्त होतो किंवा सांडपाण्याचाच प्रवाह होतो हे लक्षातही येत नाही. गोष्ट ऐकल्यावर ओळखीची वाटते ना? पण इथं मात्र एक गंमत आहे. सोलमधील एका अशा हरवून गेलेल्या झऱ्याला पुन्हा एकदा संजीवनी दिली गेली आणि मग तिथं पाणी पुन्हा एकदा खळाळू लागले. आज हा झरा सोलमध्ये येणाऱ्या जवळवळ सगळ्याच पाहुण्यांच्या कौतुकाचा विषय झालाय. आणि नागरिकांच्या अभिमानाचाही.
हा साडे आठ किलोमीटर लांबीचा झरा पुढे हान नदीच्या उपनदीला जाऊन मिळत असे. कोरियन युद्धानंतर या भागात शरणार्थी येऊन राहिले. पुढं अध्यक्ष पार्क चुंग ही यांच्या काळात इथं काँक्रीटने झरा बुजवून एक उन्नत महामार्गही बांधला गेला. ली म्यूनग बाक सोलचे महापौर असताना महामार्ग काढून झरा पूर्ववत करण्याचा प्रकल्प सुरु झाला आणि २००३ ते २००५ या काळात हे काम पूर्ण केले गेले. एकेकाळी औद्योगिकरणाच्या लाटेत व्यापलेल्या शहरात निसर्गाच्या पाऊलखुणा पुन्हा दिसायला लागल्या. मासे, पक्षी, कीटक आले. झाडे वाढली आणि सोलच्या मध्यवर्ती भागात एक सांस्कृतिक केंद्र उभे राहिले.
शहरातील नागरिकांच्या सहभागानेच हा प्रकल्प साकार झालेला असल्याने विविध सांस्कृतिक प्रदर्शनाच्या बरोबरच धावपळीच्या रुटीनमध्ये काही निवांत क्षण शोधण्यासाठी इथं सोलचे रहिवासी नेहमीच येतात. आपल्या जोडीदाराबरोबर गप्पा मारण्यासाठी युगुलं येतात. आठवड्याच्या कोणत्याही दिवशी जा इथं उत्साह असतो आणि शांतताही असते.
आता इथं पाण्याच्या प्रवाहात अडथळा नाही. दोन्ही बाजूला हिरवळ आणि सावली आहे. पाण्यातून चालत जाण्यासाठी दगडी पायवाटा आहेत. जुने पूल पारंपरिक पद्धतीने पुन्हा बांधले गेले आहेत. लहान मुलांना इथं धमाल करायला भरपूर वाव असतो.
हा झरा जिथं सुरु होतो तिथं मोठी कारंजी आहेत. आणि दोन्ही बाजूला सोलमधील गगनचुंबी इमारती दिसतात. आणि मग काही अंतर पुढे गेल्यावर सोल स्क्वेयर चा गेयाँगबॉकगुंग राजवाड्यासमोरील भाग येतो! तिथं शनिवारी किंवा रविवारी भटकंती करणे ही सुद्धा एक पर्वणीच असते. त्याबद्दल पुढील भागात.
अजिबात न दमता केलेली ही भ्रमंती संध्याकाळ पर्यंत सुरूच होती. आणि संधीप्रकाशात या झऱ्याने एक वेगळं रूप धारण केलं .. आजूबाजूच्या परिसरातील लोक संध्याकाळी इथं चालायला येतात आणि गप्पांचे फडही रंगतात.
सोल शहर माझ्यासाठी आधुनिकता, तंत्रज्ञान, अद्ययावत वाहतूक व्यवस्था यांचे प्रतीक होते. आणि अशा शहराने पर्यावरणाला पूरक अशी भूमिका घेऊन हा प्रकल्प साकार करणे ही माझ्यातील डिझायनर ला अंतर्मुख करणारी गोष्ट वाटली. सोलच्या दक्षिण भागात कचऱ्याच्या डेपोच्या जागी वनीकरण होऊन बाग निर्माण केली गेली आहे हे समजलं तेव्हा उत्सुकता अजूनच वाढली. या देशाच्या संस्कृतीचे, अभिकल्पनेचे नवनवीन पैलू उलगडू लागले होते.
हालासान, समुद्राच्या कोंदणातील हिमशिखर
दक्षिण कोरिया आणि जपान यांच्यामध्ये जेजू नावाचे एक विलक्षण बेट आहे. माझ्यासाठी जेजू पाहणे म्हणजे निसर्गाच्या श्रीमंतीची मुक्तहस्ते उधळण व्हावी आणि त्यामधील हिरे माणके वेचता वेचता आपली दमछाक व्हावी इतका समृद्ध करणारा अनुभव होता. आयआयटी मुंबईत डिझाईन शिकत असताना एक सत्र मला दक्षिण कोरियाला राहायला मिळाले. ते सत्र संपता संपता हिवाळा आला आणि बर्फ पडायला लागलं. मी तिथं डोंगूक विद्यापीठात शिकत होतो. माझ्याबरोबर आलेल्या अनेक मुलांनी जेजू बेट पाहून झाले होते. माझा प्रोजेक्टच तर दक्षिण कोरियावरील फोटो प्रवासवर्णन होता त्यामुळे जेजू न पाहता परत येणे शक्य नव्हते. तेव्हा डिसेंबर च्या सुरुवातीचा एक वीकएंड मी सोलहून जिन एयरच्या फ्लाईटने जेजू गाठायचे ठरवले. आणि २-३ दिवसात हे बेट शक्य तितके पाहून घेतले. जेजूत अनेक ठिकाणे पाहण्याजोगी आहेत पण आजचा ब्लॉग तिथल्या हाला पर्वताच्या भटकंतीबद्दल आहे.. १२-१३ तासांत समुद्रसपाटीपासून ६३०० फूट चढणे आणि उतरणे म्हणजे व्यायामाची सवय गेलेल्या शरीरासाठी आव्हानच.. पण त्या १२ तासांमध्ये मला जे अनुभव मिळाले ते मी कधीही विसरू शकणार नाही असेच आहेत.. त्यांचीच ही चित्रकथा…
जेजूमध्ये मी एका युथ हॉस्टेलमध्ये राहिलो होतो. सकाळी लवकर उठून हाला पर्वत चढायला अलार्म लावला खरा पण उठायला उशीर झाला आणि बस चुकली होती. पुढची बस मिळून मी पर्वताच्या पायथ्याशी पोहोचलो खरा परंतु तोवर उशीर झाला होता. मी तिथं सकाळी सव्वासातला पोहोचणे अपेक्षित होते पण मला तिथं पोहोचायला नऊ वाजले. तिथं शिखरावर पर्यटकांनी गर्दी करून निसर्गाला हानी पोहोचू नये यासाठी नियम केला गेला आहे की कोणालाही वर राहता येत नाही. त्याच दिवशी परत खाली उतरून यावे लागते. आणि समजा अमुक एक वाजेपर्यंत तुम्ही ठराविक टप्पा जर ओलांडला नाहीत तर आल्या वाटेनेच परत धाडले जाते. मी पायथ्याच्या बोर्डवर पाहिले की १२ वाजायच्या आत मला तो टप्पा पार करणे अनिवार्य आहे .. बर्फाचा थर साचला होताच तिथं.. माझ्याकडे गरम कपडे तर होते पण बर्फातून डोंगर चढण्याचा पहिलाच अनुभव. मी एकटाच होतो आणि सकाळी उशीर झाल्याने चिडचिड झाली होतीच.. त्यामुळे १२ च्या आत अर्धी चढाई पूर्ण करणे अशक्य वाटायला लागले आणि मी बेत रहित करण्याच्या मनस्थितीत होतो. पण क्षणभर विचार केला की पुन्हा आयुष्यात कधी इथं जेजू बेटावर येण्याची संधी मिळेल न मिळेल.. चढून पाहू.. वेळेत नाही पोहोचलो तर काही तास वाया जातील इतकेच. आणि मी सीयॉन्गपनाक या मार्गाने चढू लागलो.
या पर्वतावर चढण्याचे २-३ मार्ग आहेत. त्यापैकी सोप्या चढाईचा पण लांब आणि वेळखाऊ असलेला मार्ग मी निवडला होता. ४-५ तासात सुमारे सहा हजार फूट चढायचे. आणि त्यातले निम्मे मला जेमतेम अडीच तासात ओलांडायचे होते. माझ्याकडचे बूट काही बर्फात ट्रेक करण्याचे नव्हते त्यामुळे मी घसरून पडू लागलो. एकदोन ठिकाणी बर्फाच्या खोलीचा अंदाज आला नाही आणि पाय तीन फूट आत गेला.. अशी तारांबळ सुरु होती.. तेव्हा पहिला टप्पा गाठेपर्यंतचा एक तास प्रगती जेमतेमच झाली होती. तिथं मला एक दुकान दिसले.. मी त्या दुकानात लोकरीची कानटोपी आणि बुटांना बांधायचे लोखंडी दात विकत घेतले. हे लोखंडी दात बांधले की बूट घसरत नाहीत आणि बर्फावरून नीट चढता येते. त्यानंतर माझी गती चांगली वाढली.
सुमारे दीड तास चढून डोंगराखालील जंगलाचा भाग पार झाला आणि आता पठारावरून काहीशा कमी चढ असलेल्या वाटेने शिखराच्या दिशेने चालायला लागलो. इथं वर जाण्याचे ४-५ मार्ग आहेत. त्यापैकी फक्त दोनच वरपर्यंत जातात. इतर मार्गानी तुम्ही अर्धे अंतर चढून शिखराचे दृश्य पाहून उतरू शकता. मी घेतलेला मार्ग चढायला तर सोपा होता परंतु तिथून दिसणारे दृश्य तितकेसे मोहक नव्हते असं याआधी गेलेल्या अनेक ब्लॉगर्सनी लिहून ठेवलेलं मला दिसलं होतं. त्यामुळे मी असं ठरवलं होतं की कठीण असलेल्या ग्वानेउमसा मार्गाने खाली उतरायचं आणि उतरताना जमेल तितके फोटो काढायचे. पण त्यासाठी वेळेत चढणं मात्र आवश्यक होतं. जेजू हे ज्वालामुखीच्या कृपेने घडवले गेलेले बेट आहे. हाला पर्वताच्या शिखरावरही ज्वालामुखीचा अधिवास आणि त्यातून निर्माण झालेले छोटेसे विवर आहे. मी ऑगस्ट सप्टेंबरमध्ये चढून गेलेल्या मित्रांनी काढलेले खूपच सुंदर फोटो पाहिले होते. अर्थात त्या फोटोंमध्ये सर्वत्र हिरवळच दिसत होती.. मला मात्र दृष्टी पोहोचू शकेल तिथवर फक्त बर्फच दिसत होता. मला एक गोष्ट पाहून मात्र सुखद आश्चर्य वाटलं की ६०-७० वर्षांचे स्त्री पुरुषही अगदी आवडीने पर्वत चढत होते. सुमारे अर्धे अंतर पार होता होता माझी बरीच दमछाक होऊ लागली होती. घड्याळाचा काटा पुढे सरकत होता. मला मधला टप्पा पार करायला आता अर्धा तासच जेमतेम उरला होता. इथं एक गोष्ट नक्की चांगली केली आहे ती म्हणजे आपण कुठे आहोत, किती चढलो आहोत, किती अंतर बाकी आहे, उरलेला चढ किती फूट आणि किती कठीण आहे याची कल्पना यावी अशा ग्राफिक पाट्या इथं लावलेल्या आहेत. त्यामुळे सारखं सारखं उतरणाऱ्या लोकांना अजून किती बाकी आहे असं विचारायला लागत नाही. आणि सतत आपली किती प्रगती होते आहे हे कळत राहतं त्यामुळे हुरूप वाढतच राहतो.
वेळेची मर्यादा संपायला अगदी थोडासाच वेळ उरलेला असताना मी मधले जिंदालेबात शेल्टर गाठले. इथं काही एंट्री केली आणि काही मिनिटे आराम करायला थांबलो.. त्या दिवशी मी तिथं गरमागरम नूडल्स खाण्याचा जो स्वर्गीय अनुभव घेतला आहे त्याची कशाचीही तुलना होऊ शकत नाही. इन्स्टंट नूडल्स इतके छान कसे लागू शकतात हा विचार करता मी वाडगाभर नूडल्स आणि तिखट मसालेदार सूप घेतले आणि मग पुढं निघालो. या शेल्टरमध्ये पिण्याच्या पाण्याबरोबरच कोणाला हृदयविकाराचा झटका आल्यास उपचार करायला इमर्जन्सी साधने सुद्धा होती
मला अजून साडेचार किलोमीटर चढायचे होते आणि जवळपास दोन हजार फूट चढाई अजून बाकी होती.. पण नूडल्सच्या शक्तीने जोशात आलेलो मी दीड तासात हे अंतर पार केले आणि शिखरावर येऊन पोहोचलो. तिथं दिसणारं हिमाच्छादित शिखर एखाद्या शुभ्र चादरीप्रमाणे भासत होतं
त्या दिवसाची आठवण म्हणून माझा फोटो काढून घेण्याचा मोह मला आवरला नाही. तिथं असलेल्या सुरक्षा रक्षकाला विनंती केली आणि त्या क्षणातलं फीलिंग एका फोटोत साठवून घेतलं.
निसर्गाची किमया पाहत थांबायला मला इथं मला जेमतेम २० मिनिटे मिळाली असतील.. पण खाऱ्या वाऱ्याच्या समुद्रकिनाऱ्यापासून अगदी पाच साडेपाच तासात मी एकदम बर्फाच्छादित शिखरावर येऊन पोहोचलो होतो. धाप लागली असली तरीही स्वच्छ हवेचा ताजेपणा अनुभवत होतो.. बर्फावर परावर्तित होणारा शुभ्र प्रकाश आणि मागे स्वच्छ निळं आकाश लक्ष वेधून घेत होतं. या पर्वतावर देवांचा अधिवास आहे त्यामुळं इथं मुक्काम करायचा नाही अशी कोरियन लोकांची श्रद्धा आहे. हाला पर्वत हा दक्षिण कोरियातील सर्वात उंच बिंदू आहे. आता मला सूर्यास्त होण्याच्या आत उतरणं भाग होतं त्यामुळे मी अधिक फोटोजेनिक असलेल्या ग्वानेउमसा मंदिराच्या वाटेने उतरायचं ठरवलं.
या मार्गाचे अंतर कमी आहे पण तितकीच उंची कमी अंतरात उतरायची म्हणजे तीव्र उतारावरून बर्फाच्या भुसभुशीत वाटेतून मला खाली उतरायचे होते, दुपारचे सव्वा वाजले असतील.. निदान साडेपाच पावणेसहा पर्यंत पायथा गाठणे गरजेचे होते. या वाटेने उतरणाऱ्यांची फारशी गर्दी नव्हती परंतु एक ट्रेकिंग ग्रुप जाताना दिसला त्यांच्या मागे मी चालू लागलो. काही अंतर पुढे गेलो आणि मला बर्फ आणि कातळ यांच्या संगमातून गुंफलेली विलक्षण दृश्ये दिसायला लागली.
या वाटेवर कठीण ठिकाणी लाकडी पायऱ्या बांधलेल्या आहेत त्यामुळे थोडं सुरक्षित वाटतं. पण त्या पायऱ्या बर्फाने भरून गेलेल्या असल्याने सावकाश चालत राहायचं. जर पायऱ्या दिसेनाशा झाल्या तर गोंधळ होऊ नये म्हणून लाल झेंडे लावले आहेत. त्यांच्याकडे लक्ष ठेवून उतरत राहायचं.
सुमारे दोन तास गुडघे दुखेपर्यंत उतरत राहायचं तरीही या पायऱ्या आता कधी संपणार हे कळत नाही. एक व्हॅली उतरलं की एक लाकडी पूल लागतो. एखाद्या सिनेमात दिसते तसे दृश्य आपले मन मोहून टाकते.
मी सहजच मागे वळून पाहिलं तर मला शिखराची उत्तरेकडील बाजू दिसत होती. मी इतकं अंतर इतक्या लवकर उतरून आलो हे पाहून स्वतःलाच एक रास्त शाबासकी देऊन पुढं निघालो.
काही अंतर सपाटीवरून पार झाले आणि मग पुन्हा तीव्र उताराच्या पायऱ्या सुरु झाल्या. ट्रेकिंग ग्रुप आता बराच पुढं निघून गेला होता. सूर्य आता मावळतीकडे कलायला लागला होता आणि पर्वताने आपल्या अंधारलेल्या सावलीच्या कुशीत मला घ्यायला सुरुवात केली होती. साधारण साडेपाचला डोंगर उतार एकदाचा संपला आणि रानातून मंदिराकडे जाणारी वाट मला दिसायला लागली. १२ तासाचा हाईक संपवून मी आता खाली येऊन पोहोचलो होतो.
इथं मात्र पायथ्याशी बस येत नाही. आता अजून चार किलोमीटर चालायचे कसे .. इतकी एनर्जी आणायची कुठून असा विचार करत मी चालू लागलो. चार लेनचा मस्त रस्ता होता आणि संधी प्रकाशात उजळला होता.. बोचरा थंड वारा आता सुखद वाटायला लागला होता.. पाय ठणकू लागले होते.
माझी बॅटरी अगदीच डाऊन झाली होती.. वृद्ध जोडपे चालवत असेल एक गाडी मला येताना दिसली आणि मोठ्या आशेने मी त्यांच्याकडे अंगठा हलवून लिफ्ट मागितली. ते थांबलेही आणि मी गाडीत बसलो.. अनोळख्या ठिकाणी मी हे काय केलं आहे अशी भीती क्षणभर मनात आली. तिथून होस्टेलला पोहोचलो तो अनुभवही विलक्षण आहे. तो पुन्हा कधीतरी.
भ्रमंती जेजू बेटाची
सुमारे वीस लाख वर्षांपूर्वी ज्वालामुखीच्या उद्रेकातून या बेटाचा जन्म झाला. दक्षिण कोरियाच्या दक्षिण टोकावरून जर आकाश निरभ्र असेल तर जेजू बेट आणि त्याच्या मध्यभागी असलेला ६३०० फूट उंचीचा माउंट हाला दिसू शकतो. आशिया खंडातील हवाई म्हणून जेजू बेटाची ख्याती आहे. अनेक अमेरिकन, युरोपियन, चिनी पर्यटक इथं येत असतात. स्वच्छ सागरतीर, निळेशार पाणी, निरभ्र आकाश, जंगले आणि त्यात लपलेले धबधबे आणि या सगळ्याच्या मध्यभागी असलेला हाला पर्वत. बेटाच्या उत्तरेला असलेल्या जेजू सिटी शहरातील आंतरराष्ट्रीय विमानतळ जेजूला सोल आणि इतर मोठ्या आंतरराष्ट्रीय विमानतळांशी जोडतो.
जेजू बेटावरील विविध ज्वालामुखीजन्य गोष्टींना नैसर्गिक विश्व वारसा स्थळांचा दर्जा मिळाला आहे. हाला पर्वताच्या शिखरावर असलेलं बाएन्गनोकदाम विवर यापैकी एक. इथं उन्हाळ्यात हिरवळ आणि विवरात साचलेलं पाणी असा देखावा असतो तर हिवाळ्यात सगळंच बर्फाने झाकून गेलेलं असतं.. त्यातून बसाल्ट खडकाचे कातळ बाहेर डोकावताना दिसत असतात. बाएन्गनोकदाम म्हणजे पांढऱ्या हरणाचा तलाव.. इथं देवतांचा अधिवास आहे अशी कोरियन लोकांची श्रद्धा आहे. लावातून निर्माण झालेले दगडी कोन इथं आपण सर्वत्र पाहू शकतो. जेजू बेटावर मेहनत करून आपल्या कुटुंबासाठी अर्थार्जन करणाऱ्या मासेमार महिलांना खूप आदर दिला जातो. हानेयो नावाने प्रसिद्ध या महिलांची शिल्पे जेजूमध्ये अनेक ठिकाणी किनाऱ्यावर लावलेली दिसतात.
जेजूच्या पूर्व टोकाला एक डोंगर आहे… त्याचे कोरियन नाव सेयॉन्गसान ईलचूलबॉंग .. त्याला सूर्योदयाचे शिखरही म्हणतात.. सकाळी लवकर उठून हा डोंगर चढणे एक अप्रतिम अनुभव असतो. हे शिखर सुमारे १८० मीटर म्हणजे साधारणपणे ६०० फूट उंच आहे. व्यवस्थित बांधलेल्या लाकडी पायऱ्यांवरून आपण तासाभरातच शिखरावर पोहोचतो. जवळपास ६००० वर्षांपूर्वी डोंगराची निर्मिती झाली. पूर्वी हे एक स्वतंत्र बेट होते पण कालांतराने बेट आणि किनाऱ्याच्या मध्ये गाळ साचत गेला आणि एका अरुंद भूभागाने डोंगर किनाऱ्याला जोडला गेला.
सूर्योदयाचा आनंद घेता घेता आणि सकाळच्या नारिंगी उन्हाची अनुभवत डोंगर चढायचा. डोंगराच्या पूर्वेकडील पदरावरून सागराचे निळेपण अधिकच गडद झालेले दिसते आणि या बेटाच्या ज्वालामुखीजन्य स्वरूपाची जाणीवही आपल्याला होते.
इथं पूर्वी शेती केली जात असे पण आता या भागात निसर्ग उद्यान केले गेले आहे जिथं अनेक विविध वनस्पतींचे संवर्धन केले जाते. शिखराच्या मध्यभागी ज्वालामुखीचे विवर आहे ज्याचा व्यास सुमारे अर्धा किलोमीटर आहे आणि खोली जवळजवळ ५० मीटर आहे. इथून पश्चिमेकडे नजर टाकली तर जेजू बेटाचे विहंगम दृश्य दिसते आणि मध्यभागी हाला पर्वताचे दर्शनही होते.
पर्वत उतरून जर थोडंसं उत्तरेच्या दिशेने पाहिलं तर जेजूजवळच असलेलं एक छोटंसं उदो नावाचं बेटही दिसायला लागतं. फेरी पकडून इथं आपल्या वाहनासकट जाता येते. इथून दिसणारे समुद्र आणि परिसराचे दृश्यही अतिशय सुंदर असते.
दक्षिण कोरियात शाकाहारी जेवण मिळणे मुश्किल.. आणि तुम्हाला अगदी बौद्ध पद्धतीचे शाकाहारी जेवण जरी मिळाले तरीही ते आपल्या अभिरुचीला पसंत पडेल असं नाही. मी मात्र तिथं बिनधास्त बिबिम्बाप, किंबाप, पाँजूआम अशा विविध कोरियन मांसाहारी डिशेस खायला लागलो होतो. पण कधीतरी खूपच कंटाळा येत असे. अशावेळेला मी चॉकलेट बदाम डोनट खायला डंकिन डोनट मध्ये जात असे. जेजूमध्ये हानेयो प्रमाणेच सर्वत्र पसरलेली पण विचित्र दिसणारे शिल्पे आहेत त्यांना डोलारुबांग असे म्हणतात. या शब्दाचा अगदी साधा अर्थ म्हणजे दगडात घडवलेले आजोबा… या गूढ आकृत्या का घडवल्या गेल्या हे नेमके माहिती नाही पण अशा ४७ मूर्ती इथं होत्या.. काहींना ते राजवाडा किंवा किल्ल्याचे रखवालदार वाटतात तर काहींच्या मते ही प्रजननाची देवता असून तिच्या नाकाला बोट घासणाऱ्याला मुलगा होतो तर कानाला बोट घासले तर मुलगी.
उदो बेटावर किमान दोन तास तरी हवेत.. डोंगराच्या माथ्याला वळसा घालणारी पायवाट तिथं आहे. गवताचा हिरवा गालिचा आणि समुद्राचं चकाकणारे स्वच्छ पाणी यांचा सौंदर्याविष्कार इथं अनुभवायला मिळतो.
ज्वालामुखीजन्य खडकाला समुद्राच्या प्रहाराने केलेल्या कोरीव कामातून जेजू बेटावर अनेक विलक्षण शिल्पे निसर्गाने कोरली आहेत. उदो बेटावर त्याचे नमुने पाहिल्यानंतर आपण जेजू बेटाच्या दक्षिण भागातही लाव्हातूनच निर्माण झालेले कातळाचे स्तंभ पाहू शकतो. निळ्या रंगाच्या इतक्या छटा आता आपण पाहिलेल्या असतात की त्यापैकी सगळ्यात जास्त विलोभनीय कोणता हे ठरवणे कठीण होऊन बसते.
जुंगमूनसांग भागातील हे लावा स्तंभ पाहून झाले की ओले ट्रेल नामक पायवाटांच्या भ्रमंतीला निघायचे. इथं किम यंग गॅप नावाचा फोटोग्राफर होऊन गेला. जेजूच्या विविध भागात जाऊन सुंदर फोटो काढणाऱ्या या माणसाने जेजू बेटाची कीर्ती जगभर सर्वदूर पोहोचवली. पुढं लोकांना इथं नीट फिरता यावं यासाठी लाकडी जिने, रेलिंग अशा सुविधांसह विविध पायवाटा बांधण्यात आल्या आणि त्यांना क्रमांक दिले गेले. अशाच एका जंगलात जाणाऱ्या ओले ट्रेलवर मला अचानकपणे अतिशय सुंदर धबधबा पाहता आला. याचे नाव आहे चेअन्जेयॉन धबधबा.
इतक्या छोट्याशा बेटावर निसर्गाची इतकी विविध रूपे कशी बरे असू शकतात हा प्रश्न आपल्याला जेजूला आल्यावर पडतोच. इथं एक धबधबा तर थेट समुद्रकिनाऱ्यावर जाऊन कोसळतो. सूर्यास्त होण्यापूर्वी मला जेओंगबांग चा धबधबाही पाहायला मिळाला.
ज्वालामुखीने इथं जशी पर्वतशिखरे, विवरे, कातळस्तंभ कोरले आहेत तसाच एक चमत्कार जमिनीखालीही घडवला आहे. इथं नैसर्गिक पद्धतीने निर्माण झालेल्या गुहा आहेत. त्यापैकी एकतरी आवर्जून पाहावी अशी आहे. मी जेजूच्या पूर्व भागात असलेली मंजांगुल नावाची गुफा पाहिली.
ही गुफा सुमारे 7.5 किमी लांब आहे. गुहेची साधारण रुंदी 18मीटर आणि 23उंची मीटर आहे. गुहेला तीन प्रवेशद्वारे आहेत त्यापैकी पर्यटकांना एकच खुले असून साधारणपणे एक किलोमीटर आतवर जाऊन गुहेचे निरीक्षण करता येते. केवळ पर्यटनस्थळ म्हणूनच नव्हे तर संशोधनासाठीही हे ठिकाण महत्वाचे आहे. stalactite, stalagmite, फ्लो स्टोन, लावा ट्यूब, लावा शेल्फ, लावा राफ्ट अशा विविध प्रकारची भूरूपे इथं पाहता येतात. आतमध्ये जवळजवळ २० फूट उंचीचा लावा स्तंभ आहे. तिथल्या वैज्ञानिकांनी सांगितल्याप्रमाणे हा जगातील सर्वात उंच लावा स्तंभ आहे.
जेजू बेटावर मला अनपेक्षितपणे सापडलेली गोष्ट म्हणजे माझा आवडता वास्तुविशारद जपानी आर्किटेक्ट अंडो ताडाओ याने बांधलेलं ग्लास हाऊस. सेयॉन्गसान ईलचुलबॉन्ग च्या दक्षिणेला एका भूशिरावर बांधलेलं हे कॉंक्रिट मधील रेखीव बांधकाम. इथं बसून समुद्राची गाज ऐकत न्याहारी घेण्यातली मजा काही औरच!
जेजू बेटावरची ही भ्रमंती माझ्यासाठी नेहमीच अविस्मरणीय राहील. दक्षिण कोरियाला मी विद्यार्थी म्हणून गेलो होतो आणि तिथं मिळणाऱ्या शिष्यवृत्तीत मला सगळी भटकंती बसवणे भाग होते. त्यामुळे ही जेजू सहल मी अगदी कमीत कमी खर्चात केली. भारतीय रुपयांमध्ये सांगायचं तर सोल ते जेजू असं माझं रिटर्न विमान तिकीट फक्त सहा हजार रुपयांना पडलं. तर तिथं मी चार रात्री हॉस्टेलमध्ये राहिलो त्याचा खर्च झाला फक्त साडेतीन हजार रुपये. मुख्य म्हणजे हॉस्टेलमध्ये राहताना आपण हॉटेल रूम प्रमाणे एकटे राहत नाही त्यामुळे प्रवासाची आवड असलेले आपल्यासारखेच धूमकेतू सुद्धा भेटतात हे विशेष. कधी संधी मिळाली तर हे विलक्षण बेट नक्की पहा.
.jpg)
No comments:
Post a Comment
Note: Only a member of this blog may post a comment.