ईस्ट युरोप

 https://www.maayboli.com/node/54058

अनेक वर्ष एखाद्या भागाबद्दल आपल्याला उगाचच आकर्षण असतं. अनेकदा मित्रांमधे गप्पा मारताना त्याची खिल्ली उडवली जाते. त्यात काय पहायचय... हा प्रश्न विचारला जातो. तरीही तुमची इच्छा कायम रहाते. माझं असच काहीस झालं. दूसरे महायुद्ध आणि त्याचे परिणाम ह्या बद्दल मनात खूपच कुतूहल होतं. कोवळ्या वयात व नंतरही त्या संदर्भातली अनेक पूस्तके वाचली होती. ( नाझी भस्मासुराचा उदयास्त, दूसरे महायुद्ध, वॉर्सा ते हिरोशिमा, शिंडलर्स लीस्ट, डायरी ऑफ आन फ्रँक, पहिले महायुद्ध इ.इ.इ) त्या मुळे कुठेतरी हे होरपळलेले देश पहायची इच्छा होती. मुख्य यादीत जर्मनी--- ते ही बर्लीन, मुख्य फ्रँक्फुर्त किंवा हँबर्ग नव्हे. , पोलंड, हंगेरी, झेक हे देश होते.

जे पॉप्युलर म्हणतात ते युरोप, कामाच्या निमित्ताने अनेक वेळा फिरुन झाले होते. पण इकडे नेणारे कोणीतरी हवे होते. आम्ही कट्टर व्हेज असल्याने अशी कंपनी शोधत होतो जे हे देश दाखवतिल पण त्यातही वेगळे पणा असेल. अशा कंपनीच्या शोधात होते. देशी परदेशी अनेक कंपन्यांचे कार्येक्रम कंपेअर केले. त्यातल्या बर्‍याच जणांचा अ‍ॅप्रोच पटला नाही. अनुभव हॉलिडेज च्या मयुरेश भटांशी बोलल्यावर खुप प्रश्नांची उत्तरे मिळालित असे वाटले. त्यांचा प्रोग्राम पण खूपच चांगला वाटला. काही जागां बद्दल पहिल्यांदाच ऐकत होते..... मग नक्कीच करुन टाकले

सविस्तर भागांत लिहायची इच्छा आहे. ही माझ्या प्रवासाची झलक

भाग १ = http://www.maayboli.com/node/54087

तयारी आणि बर्लिन

 

एकदा जाण्याचे ठरवल्यावर मग मात्र ह्या विषयावर व देशांवर माहिती काढायला सुरुवात केली. सुरवात अर्थातच जर्मनी पासून केली. जर्मनी मध्ये सगळ्याच महत्वाच्या शहरांची दुसऱ्या महायुद्धात हानी झाली. पण त्यातही बर्लिन आणि ड्रेसडेन ची अपरिमित हानी झाली. बर्लिनचे तर नंतर लचके तोडले गेले. हिटलर स्वत: तिथे रहात असल्याने तसेच नाझीचे मुख्यालय इथेच असल्याने सहाजिकच इकडे सगळ्यात जास्त बॉंब वर्षाव झाला. त्यामुळे सुरुवात बर्लिन ने करायची ठरली. मग ड्रेस्डेन आणि मग इतर देश. साधारणत: माझा प्रवास असा झाला

बर्लिन- ड्रेस्डेन-प्राग-क्रेको-झाकोपाने-बुदापेष्ट-झाग्रेब-इस्त्रीया-लेक बोहींज –मुंबई

ह्यात बुदापेष्ट पर्यंतचा कार्येक्रम माझ्या मनातला होता पण झाग्रेब-इस्त्रीया (क्रोएशिया), लेक बोहींज (स्लोवानिया) हे मात्र अनुभव च्या मयुरेश ची पसंती होती. प्रवासाचे दिवस वाढतात म्हणून माझी जरा कुरकुर चालू होती. पण तिकडे गेलो नसतो तर एका अतिशय सुंदर अनुभवाला मुकलो असतो.

ह्यावर्षी जायचे कारण हे की नंतर पुढल्या वर्षी लेक १०वीत जात असल्याने आमची इच्छा असूनही तिच्या शाळेच्या मनात नसल्याने आम्हाला कुठे जाता येणार नाही. लेकीला (वय १३ पूर्ण) घेवून जाताना मनात जरा भीती होती. की तिकडे फक्त बघायचे आहे. म्हटलं तर भिंत म्हटलं तर कायमचा दुरावा- हा नजरिया असल्याने ती हे सगळ कसे अनुभवेल हा प्रश्न होता. बरं बर्फ नाही, डिस्ने पार्क नाही, तिला माहित असलेली कोणतीही गोष्ट नाही!!! त्या मुळे जरा धाकधुकीत मोबाईल वर अनेक गेम, पेन ड्राईव्ह वर अनेक सिनेमे, अशी जय्यत तयारी केली. तिची पूर्व तयारी म्हणून तिला डायरी ऑफ आन फ्रांक वाचायला दिले. तिची आवडीची दोन-चार पुस्तके बरोबर घेतली. पण सगळ्यात जास्त तिने मला सरप्राईज केले!!!! तिला ह्या सगळ्या गोष्टीची गरजच नाही लागली. एकदाही गेम वा सिनेमा पहिला गेला नाही. पुस्तकं वाचणे हे श्वासा सारखे असल्याने ती मात्र सगळी वाचून झाली. पण एकाही क्षणी तिने आई कंटाळा आला हे शब्द काढले नाहीत. हॉटेलातल्या टी.व्हि. ला तर हात लावला नाही. माझा व नवर्याचा मोबाईल मुद्दामूनच रोमिंग ठेवला नाही. वेगळच कार्ड घेतलं. नो disturbance !!!!!

तयारी तर जय्यत होती. आता वेळ आली व्हिसा ची. इस्ट युरोप मध्ये शांगेन व्हिसा चालतो. पण क्रोएशिया एक वर्षांपूर्वी च युरोपियन युनियन मध्ये आली आहे. त्या मुले तिकडे शागेन चालत नाही. पण शांगेन असेल आणि कोएशियाहुन शांगेन देशात प्रवेश असेल तर त्यांचा वेगळा व्हिसा काढावा लागत नाही. त्यामुळेच स्लोवेनिया शेवटी ठेवले.

नंतर चा प्रश्न होता तो चलनाचा!!!! ह्या ने मात्र फारच दमवलं. युरो फक्त जर्मनी आणि स्लोव्हेनियात चालतात. बरं आम्ही बरीचशी कंट्री साईड फिरणार असल्याने त्यात्या देशाचे चलन बाळगणे आले. परत बाकी तुम्ही वेळ आली तर क्रेडीट कार्डाने निभावून नेवू शकता पण जेवण व जागोजागी लागणार्या शौचालयासाठी मात्र जवळ त्या त्या चलनाची मोड अनिवार्य झाली. आपल्या कडे त्यांचे चलन नसेल तर युरो घ्यायचे पण अव्वाच्या सव्वा भाव लावून.
ह्यातल्या झेक, पोलंड, हंगेरी, स्लोव्हेनिया हे देश रशियन अधिपात्याखालुन निघाल्यावर युरोपियन युनियन मध्ये सामील झाल्या, पण त्यातही अनेक स्लेश राहिले. पोलंड व झेक युरोपियन युनियन व शांगेन दोन्हीत आहे. पण युरो झोन व बाय्लॅटरल मध्ये नाही. हंगेरी शांगेन मध्ये आहे पण युरो झोन मध्ये नाही. स्लोव्हेनिया सगळ्यात आहे. क्रोएशिया काशातच नव्हत. यायचा प्रयत्न करत आहे. आपापसात त्याच्यात खूप भांडणे आहेत. क्रोएशीया व स्लोव्हेनिया पूर्वी युगोस्लाव्हीयाचा भाग होते. पण ते जेंव्हा वेगळे झाले त्या वेळेस स्लोव्हेनियाने लागेचः युरोपियन युनियन मध्ये प्रवेश केला. युरोपियन युनियन च्या प्रवेशा साठी इतर सगळ्या सभासदांची संमती लागते. क्रोएशिया स्वत:ला स्लोव्हेनिया पेक्षा फारच ग्रेट समजतो. त्यामुळे त्यांच्यात विस्तव जात नाही. पण जेंव्हा क्रोएशियाने युरोपियन युनियन मध्ये भाग घ्यायचे ठरवले तेंव्हा मोठ्ठा विरोध स्लोव्हेनियाने ८ वर्ष केला. त्यांचा सीमाप्रश्नाचा वाद फार जुना आहे. ह्या सगळ्या कंट्री स्वत:च्या अस्तित्वा साठी लढताहेत. त्यांना लौकरात लौकर युरोपियन हा शिक्का हवा आहे. एकदाका युरोपियन युनियन मध्ये आले, की विकास कामांकरिता त्यांना निधी मिळतो. ज्याचा उत्तम उपयोग हंगेरीने केला आहे. इकडच्या भागात पर्यटन व बेसिक उद्योग सोडून फारशी प्रगती नाही. इकडे कोणी गुंतवणूक करू इच्छित नाही.

सणसणीत अपवाद खणखणीत जर्मनीचा. ती एकमेव इकोनोमी अशी आहे जी आजही युरोप मध्ये आपले पाय घट्ट रोवून उभी आहे. त्यांच्या जिद्दीला दाद द्यावीशी वाटते. हिटलर कसाही असला तरी त्याचे शब्द आज खरे झाले आहेत की “ युद्धा नंतर अमेरिका व रशिया या दोन महासत्ता बनतील. इंग्लंड व फ्रांस ला कोणी विचारणार नाही. युरोप मध्ये कोणताही निर्णय घेताना अमेरिकेला जर्मनीचाच आधार घ्यावा लागेल.” ह्याचे प्रत्यंतर आपल्याला येतेच आहे. ज्या ड्रेस्डेन वर अपरिमित हल्ला करून एकुण एक ६५००० नागरीकांचा मृत्यू झाला, त्या ड्रेस्डेन च्या राजवाड्यात बराक ओबामा दोन दिवस राहून लोकांशी संवाद साधून गेला !!!!!

टर्किश एअर लाईन ची निवड करण्यामागे फक्त सोय हाच मुद्दा होता. कारण फक्त तेच आम्हाला परतीच्या ठिकाणा हून आमच्या वेळेत आणणारे फक्त तेच होते. येताना आम्ही स्लोव्हेनियाची राजधानी लुबानिया हून येणार होतो. ( ह्या शहराचं नावही मी ह्या ट्रीप मध्ये पहिल्यांदा ऐकलं. )

जर्मनी ने आम्ही सहलीची सुरुवात केली. साधारणत: मुख्य शहरातील हॉटेल निवडण्यावर आमचा भर असतो. त्यामुळे आपल्याला शहरात फिरता येते आणि मला स्वत:ला शहराचा किंवा गावाचा फील त्याच्या गाभ्यात राहून घ्यायला फार आवडते. जरा पैसे जास्त पडतात पण इतरही फायदे होतात.

बर्लिन ला आम्ही postdamer platz ह्या मुख्य चौकामधील हॉटेल घेतले होते. हॉटेल चा परिसर खूप महत्वाच्या ठिकाणी व रेल्वे स्टेशनच्या जवळच होता. पाहिल्यादिवाशीच आम्हाला एक सुवार्ता कळली की जर्मन संसद ज्याला राईशताग म्हणतात, ते पहाण्याची अपॉईंटमेंट मिळाली होती. हॉटेल मध्ये आल्यावर दीड तासातच आम्ही सुप्रसिध्ध इमारतीच्या दारात होतो. इकडेच नाझी सरकार मध्ये अनेक जीवघेणे निर्णय घेतले गेले. हिटलर ची प्रसिध्द भाषणे ही ह्या सभागृहाने ऐकली. प्रत्यक्षात ते अतिशय साधे सभागृह आहे. अगदीच साधे. पण इमारतीचा डोम मात्र सुरेख आहे. आणि हो तिकडे वरून सफर करायचीही सोय आहे. खूपच छान नजारा होता.

बुलंद इमारत

जर्मन फ्लॅग ज्याचा त्या लोकांना प्रचंड अभिमान आहे. हा फोटो डोम च्या गच्ची मधुन काढला आहे

हे त्यांच्या प्रेसिडेंट चे निवासस्थान व ऑफिस

आर्थात त्यांच्या प्रेसिडेंट्ला राजकारणात फारसे महत्व नाही. त्यांच्या चांन्सलर अ‍ॅन्जेला मॉरकल ह्या अतिषय डायनॅमिक आहेत. सगळे महत्व त्यांना आहे. आश्चर्य म्हणजे त्या कोणत्याही सीक्युरिटी शिवाय दूसर्‍या दिवशी रस्त्याने राईश्टॅग समोरुन जाताना दिसल्या. त्यांनी सरकारी निवासस्थान घेतलेले नाही. त्या आपल्या स्वतःच्याच फ्लॅट मधे रहातात.

राईश्टॅग बघुन खुप आश्चर्य वाटलं. येवढी महत्वाची इमारत पण फारसे सीक्युरीटीचे अवदंबर नाही. पण शिस्त आणि टापटीप वाखाणण्या जोगी. आजुबाजुला प्रचंड हिरवाई. गाईड ने सांगितलं की दूसरे महायुद्ध जेंव्हा संपले तेंव्हा बर्लीन मधे एकही झाड चांगल्या अवस्थेत शिल्लक नव्हते. तेच बर्लीन आज मात्र आपल्या अंगावर भरपूर हिरवाई अभिमानने मिरवते आहे.

पुढिल भाग

भाग २- http://www.maayboli.com/node/54109

 , फक्त इतिहासासाठी या देशातून फिरणारे विरळाच.

काही संदर्भांबाबतः
तुम्ही भेट दिलेले सर्व देश - क्रोयेशिया वगळता - युरोपियन युनिअनमध्ये गेले अनेक वर्ष आहेत. तसेच शेन्गेन करारात देखील किमान ५ वर्षे झाले आहेत. जर इतर कुठल्या शेन्गेन राष्ट्राचे रेसिडेंट कार्ड असेल तर आता क्रोयेशियात जायला मिळते. २०१३च्या मध्यापर्यंत मात्र क्रोयेशियाचा विसा लागत असेल भारतीयांना. मी हंगेरीत राहयचो तिथून वेनिसला (इटली) जाण्यासाठी ओवरनाईट ट्रेन होती मात्र ती झाग्रेब (क्रोयेशिया) मार्गे जात असल्याने जाता आले नाही. तसेच स्लोवेनियात दक्षिणेला जायलादेखील झाग्रेबमार्गे सोयीचे होते मात्र तसेही जाता आले नाही.

क्रोयेशियाला युरोपियन युनिअनमध्ये येण्यास केवळ स्लोवेनियाचा विरोध इतकेच कारण नाहिये. अनेक पदर आहेत. युगोस्लाविया फुटल्यावर सर्बिया, क्रोयेशिया, बोस्निया-हर्जगोवेनिया, स्लोवेनिया, मॅसेदोनिया, माँटेनेग्रो, कोसोवो आणि वोय्वोदिन्या अशी राष्ट्रे जन्माला आली. यातल्या सर्बिया आणि काही प्रमाणात क्रोएशियाने मुजोरी करून खूप युद्ध-माजोरी केली. त्याचे पडसाद अजून त्यांना सामिल करवून घेण्यात आडवे येतात. तसेच ही सर्व फूट धार्मिक-वांशिक फुटींवर झाली आहे. युरोपियन युनिअन अजूनही पश्चिमी युरोपची पकड आहे. त्यांना ऑर्थोडोक्स ख्रिश्चन व स्लाव राष्ट्रे सामावून घेण्यात फारसा इण्टरेस्ट नव्हता. मात्र आता रशियाला टक्कर द्यायला तिथे बरेच बदल घडतील. मागल्या वर्षी रोमेनिया-बल्गेरिया आत आले.

तुम्ही बोहिन्ज तळ्यास गेला हे वाचून भरून आले. लेक ब्लेड व बोहिन्ज ही अतीव सुंदर दोन स्थळे आहेत.

आमच्या बुडापेश्टाबद्दल वाचण्यास अत्यंत उत्सुक.

प्राग पोलंड

 

एखादी भारदस्त मध्यमवयीन स्त्री जर तोकडे कपडे घालून आपल्या समोर उभी राहिली तर आपल्याला जसे विचित्र वाटेल तसे प्राग ला आल्यावर माझे झाले.

पूर्वी झेकोस्लोव्हाकियाचा भाग असणार्या प्राग ( मूळ उच्चार ‘प्राहा’) मध्ये आम्ही आलो तेंव्हा भूर भूर पाउस पडत होता. वातावरण सगळे झाकोळून गेले होते. थंडी पण होती. आता प्राग झेक मध्ये आहे. ह्याला गरीबांचे Paris म्हणतात. कारण Paris पेक्षा इकडे भयानक स्वस्ताई आहे. इमारती तशाच आहेत. आर्थात हे म्हणजे उगाचच लावलेली उपाधी वाटली.

एकेकाळी प्राग ही बोहेमियन साम्राज्याची राजधानी होती. खूप पूर्वी पासून झेक आणि स्लोव्हाकिया हे प्रांत एकमेकांशी पटवून घ्यायच्या मनस्थितीत नव्हते. झेक नेहेमी स्लोवाकीयांना कमी समाजात, आळशी समजत. त्याचं मुळे रशियन जोखडातून बाहेर आल्यावर पहिले ते वेगळे झाले. परत तोच प्रकार, अनेक मिश्र विवाहांची पंचाईत झाली. आमची गाईड जी एक शिक्षिका होती, तिची आई झेक व वडील स्लोवाकीयन. जेंव्हा वाटण्या झाल्या त्या बरोबर ह्यांच कुटुंब पण तुटल. वडील स्लोव्हाकीयात गेले. रशियन राजावातीबद्दल ती खूपच पोट तिडकीने बोलत होती. त्यावेळेस त्यांची लोकल भाषा बदलायचा राशीयंस नी खूप प्रयत्न केला. पूर्ण शिक्षण रशियन मध्ये घ्यायला लावले. सरकारी भाषा बदलण्याचे अनेक पातळीवर प्रयत्न झाले. लोक चोरून आपली भाषा शिकायचे. ती म्हणाली तिची आई तर नोकरी सोडून घरी बसली कारण तिला ह्या प्रकाराशी मानसिकरीत्या जुळवून घेणे कठीण पडले. झेक आणि पोलिश माणूस सगळ्यात कुठे वैतागत असेल तर ते लाईन लावायला. क्रिसमस च्या दिवशी एक तुकडा केक साठी त्यांना ४-५ तास लाईनीत उभे रहायला लागे. असे दिवस त्या लोकांनी काढले आहेत. प्रत्येक गोष्टीचे रेशनिंग होत असे. आपल्या गरीबीत आणि त्यांच्या गरीबीत फरक वाटला. त्यावेळेची त्यांची सक्तीची टंचाई होती. आपल्याकडे संख्येचा प्रश्न आहे. तिकडे मुद्दामून तयार झालेल्या कमतरतेचा प्रश्न होता.

प्राग एक सुरेख शहर आहे. मी तिकडे गेले ते documentry मध्ये पाहिलेले प्राग शोधायला. पण माझा भ्रमनिरास झाला. ते एक नंबर चे नखरेल शहर निघाले. सवंग शहर. गरीबांचे Paris व्हायच्या नादाने सगळा मी पणा हरवून बसलेले. सगळे विकायला काढलेले. कचर्याचा डबा शोधणारे भिकारी तर जागोजागी दिसले. रस्त्यातही भिक मागणारे भरपूर. इकडे स्वस्ताई म्हणजे किती असावी!!!! एका लोकल पेपर मध्ये पहिले तर नॉर्वे च्या ओस्लो ते प्राग वन नाईट स्टे जेवणा सहित फक्त २० युरो, ते ही विमान खर्चा सहित!!! गाईड ही म्हणाली की असली पेकजेस खूप असतात इकडे. आमचं हॉटेल अप्रतिम होत. एकदम सिटी सेंटर ला लागून, तेही तासांवर बुक करता येत होत. एका रात्रीचे डबल रूम चे चार्जेस फक्त ३० युरो होते. ब्रेकफास्ट घेतला तर ४० युरो. !!!!. अनेक लोक मुख्यत्वे नॉर्वे , (जे प्रचंड महाग आहे) फिनलंड हून इकडे वीक एंड साठी येतात. भयानक दारू पितात. खातात, इतरही सगळी ‘सुखं’ आहेतच हात जोडून. मजा करून जातात. देशाची इकोनोमी ७०% फक्त पर्यटनावर आहे. खरेदी तर इतकी भरमसाठ होती की किमती पाहून पाय तिकडे वळलेच पाहिजेत. खाणे सुध्धा बरेच स्वस्त. दारू तर विचारू नका.... दारु पिणार्‍यांसाठी स्वर्ग आहे हा. जिकडे तिकडे लोकच लोक. खात पीत फिरताहेत नुसते. एकंदर स्वरूप खूप सवंग वाटले.

दुसऱ्या महायुद्धा आधी इकडे ज्यू लोकांची व्यापारावर खूपच पकड होती. खुद्द प्राग मध्ये त्यांचे गेट्टो होते. जशी जर्मनीची पकड प्राग वर बसली तशी ह्या ज्यू लोकांची रवानगी जवळच्या ऑश्विझ कॅम्प मध्ये व्हायला लागली. आपण नेहेमी क्रेको च्या शिंडलर चे नाव ज्यू मित्र म्हणून ऐकतो पण असे अनेक ज्यू मित्र त्या वेळेस अस्तित्वात होते. त्या पैकी एक म्हणजे मायकेल (मी त्याचं आडनाव विसरले...पण आडनाव ब्रिटीश होत. ) हा एक ज्यू जो सुरुवातीच्या धामधुमीत ब्रिटन ला पळाला. आणि क्रिश्चन धर्म घेवून आडनाव बदलून राहू लागला. पुढे जेंव्हा ज्युची कत्तल सुरु झाली तेंव्हा याने प्राग व जवळच्या भागातून जवळ जवळ 600 अनाथ ज्यू बालके ब्रिटन, ऑस्ट्रेलिया, अमेरिका ह्या देशात दत्तक दिली. त्यांची आयुष्य एका परीने मार्गाला लावली. पण त्याच्या ह्या कृत्याची दाखल इस्रायल घेत नाही कारण त्याने स्वत:चा व त्या मुलांचा धर्म बदलला ना !!!!

प्राग चा चार्ल्स ब्रिज मात्र पहाण्या सारखा आहे. चौदाव्या शतकातला हा ब्रिज एकदम सुरेख बांधणीचा आहे. हल्ली स्वित्झर्लंड चा कित्ता गिरवून हे देशही बॉलीवूड करांना इकडे शुटींग साठी बोलावणी धाडतात. कारण जस यश चोप्राने आपल्या सिनेमातून स्वित्झर्लंड लोकप्रिय केल आणि तिकडे जाणार्या पर्यटकां मध्ये भारतीयांची संख्या प्रचंड वाढली. त्याचं प्रमाणे हल्ली प्राग मधेही खूप शुटींग होतात. शेवटी पैसा महत्वाचा!!!! आणि ह्या शहराला तर त्याची चटक लागली आहे.

इकडची वाल्त्वा नदीही नखरेल. ह्या नदीवर खूप छान छान पूल आहेत. ह्या नदीच्या सफरीत आम्हाला केवढे खायला दिले!! पहिले वाईन, मग स्प्राईट, मग केक, मग आईस्क्रीम. ४० मिनिटात हे एवढे पदार्थ दिले !!!! म्हणूनच ह्याचे स्वरूप “या या मजा करा, विकत घ्या...आणि आम्हाला पैसे द्या’ असे वाटले.

प्राग मध्ये एक दिवस कमी पडतो आणि दोन दिवस जास्त होतात. कारण तेच ते आणि तेच तुम्ही सारखे नाही पाहू शकत. इकडचे खगोल घड्याळ मात्र पहाण्या सारखे आहे. बाराव्या शतकात उभारलेले हे घड्याळ प्रत्येक तासाला टोले देवून प्रत्येक राशी ची पोझिशन सांगते.

प्राग मध्ये फसवा फसवी पण खूप वाटली. रस्त्यात अनेक दुकाने दागिन्यांची होती. आणि जबरदस्त बार्गेन चालू होते. एक अंगठी आवडली तर त्याची किंमत आधी ५० युरो सांगितली. मी घाबरून २० युरो म्हणाले तर लगेच ती विकणारी मुलगी तयार झाली. १० युरो ला मागुया का असा विचार करत असतानाच नवर्याने बाजूला खेचून नेले. कारण शेजारी तीच अंगठी १५ युरो मध्ये होती. आपल्याला ह्या बाबतीत अक्कल नाही हे परत एकदा सिद्ध झाले आणि परत “तिकडून” सुनावूनाही झाले. शेवटी कोल्ह्याला द्राक्षे आंबट ह्या बाण्याने ‘मला घ्यायचीच नव्हती नुसते बघत होते’ म्हणून काढता पाय घ्यायला लागला. एका गळ्यातल्या सेट ने मात्र माझं मन अजून चोरलं आहे... पण परत असे तसे ‘इकडून’ ऐकायचे नव्हते म्हणून काढता पाय घेतला. तिकडे मुलीचे मन एका पोर्सेलीन च्या बाहुलीने चोरले. तिची किमत पाहून ( ११५ युरो) अशा बाहुल्या भारतात ह्याच पैशात जन्म भर येतील सांगून “इकडून” तिची बोळवण झाली.... ( पुढल्या वेळेला “बाबा नकोत” असा ठराव बहुमताने मंजूर झाला)

प्राग मधून आम्ही क्रेको ह्या पोलंड मधल्या शहरात जायला निघालो. जवळ जवळ १० तासांचा प्रवास. पण बहुतेक कंट्री साईड ने झाला. एक वेगळ्याच प्रकारची पिवळी फुले पहायला मिळाली. ही फुलं फक्त १५ दिवसच असतात. त्या १५ दिवसात ती काढतात, वळवतात व त्यांचा उपयोग खत व जनावरांचे खाद्य म्हणून करतात ( दिनेशदा नाव सांगा फुलांचे !!!). हिरव्या रंगावर ही फुले खुप सुरेख दिसत होती. ह्या सगळ्या भागात ही गंमत सारखी पहायला मिळत होती.

मध्ये एक सुरेख घर लागले जे ३०० वर्ष जुने आहे व ज्याचे आता हॉटेल झाले आहे. जेवण सुद्धा छान होते. एक वेगळ्याच सॉस मधला राईस त्यांनी दिला. आणि उत्कृष्ट अशी पालकाची भाजी. ज्यात जायफळ घालून त्याचा उग्रपणा एकदम काढून टाकला होता. तिकडचं घरी बनवलेलं चीजही उत्तम होतं. एक वेगळीच डेझर्ट वाईन त्यांनी दिली. त्याची चव फारच सुरेख होती. ती मधा पासून करतात अस सांगितले. अजून एक वाईन तिकडे मिळाली जी दुधातून (याक...!! ऐकून कससच झालं) सर्व्ह करतात. एकंदरीत प्रकार मला पचणारा नव्हता हे नवर्याच्या चेहेर्या वरून कळले.

हेच ते घर व आजु बाजुचा परिसर

आतले जुने स्वरुप तसेच ठेवले होते

क्रेको म्हणजे ह्या ट्रीप मधला हायलाईट होता. इकडे प्रचंड गोष्टी घडल्या. दुसऱ्या महायुद्धात नाझींचा सगळ्यात मोठ्ठा ज्यू ना मारायचा कारखाना म्हणजे ऑश्विझ आणि बर्कानाऊ इकडेच आहेत. नाझींनी क्रेको निवडायचे कारण हे की ते खूपच मध्यवर्ती ठिकाणी आहे. सगळ्या युरोपातून इकडे माणसे आणणे सोप्पे होते. परत हे खूपच निवांत जागी आहे. जरी ही जुनी पोलिश राजधानी असली तरी नाझी वर्चस्वाच्या काळात नाझी ना इकडे आपले चाळे लोकां पासून लपवायला ही जागा सुरक्षित वाटली.
आम्ही मात्र आमची सफर एका वेगळ्याच जागेने सुरु केली. वेलीक्झा salt माईन्स !!! एक अप्रतिम ठिकाण. पूर्वी जेंव्हा सोनं आणि मीठ ह्यांची किंमत एकाच होती, त्यावेळेस अशा अनेक खाणी अस्तित्वात आल्या. अस म्हणतात की काही कोटी वर्षं पूर्वी ह्या भागात समुद्र होता. त्यानंतर अनेक भूगर्भीय हलाचाली मुळे इकडे जमीन झाली. पण समुद्र काळात असलेल्या मिठा चे रुपांतर कठीण अशा दगडांमध्ये झालं. जे भूगर्भात दडून राहील. त्या वेळेस समुद्रातून मीठ काढायचे ज्ञान अवगत नव्हते. ह्या अशा खाणी वरच अवलंबून राहावे लागे. त्या मुळे ज्याच्या कडे मिठाच्या खाणी ची मालकी तो श्रीमंत ...अशी परिस्थिती होती. परत इतर खाणी पेक्षा इकडे काम करायला कामगार तयार असायचे कारण दगड किंवा कोळश्याच्या खाणी पेक्षा इकडचे जीवन खूपच सुकर होते. इकडे श्वसनाचे रोग वा लौकर मरण नव्हते. कारण क्षार व मीठा मुळे उलट हवा शुध्द असे. तरीही इतर समस्या होत्या. जशा खूप काळ काम केल्याने त्वचा सडत असे. कारण इकडे सतत ओल असे. बूट न घालता काम केले तर पायाच्या बोटांना भेगा पडत. अनेकदा ठिसूळ मीठ अंगावर पडून अपघात होत. असे अनेकदा अपघात झाल्यावर मग इकडच्या कामगारांनी खाली खाणीत एक चर्च बांधले. मीठ काढायची पद्धत ही अनोखी होती. हाताने मीठ वर चढवण्या ऐवजी ते लोक घोड्यां ना घाणा ओढायला लावत व त्या ची पुली बनवून मीठ एक एक मजला वर चढवत असत. ही खाण जवळ जवळ नऊ माजले खाली आहे..... आपल्याला आधी साधारण ३७० पायर्या उतरावया लागतात. सध्या गेली ३० वर्ष ही खाण बंद आहे. अजूनही इकडे मीठ आहे. पण ते आता महाग पडते. त्या मुळे त्याचा उपसा बंद आहे. त्याचं मुळे त्याचा आता पर्यटना साठी वापर होतो. आत मध्ये त्या कामगारांनी अप्रतिम शिल्प व झुंबर बनवली आहेत. हे सगळे मीठा चे आहे!!!!

पोलंड व विशेषत: क्रेको चा अभिमान म्हणजे पोप जोन पॉल II.... हे पोलंडचे व त्यातूनही क्रेको चे . त्या मुळे त्यांचे शिल्प बर्याच ठिकाणी दिसते. आतातर व्हेटीकन ने त्यांना संत पद बहाल केले आहे. त्यामुळे जागो जागी त्यांची शिल्प दिसतात.

खाणीत जागोजागी बसायच्या जागा आहेत. कारण साधारण पणे ३ तासाची सफर आहे. इकडे सतत १४ डिग्री पर्यंत तापमान असते. त्यामुळे थकायला होत नाही. खूप सुरेख रीत्या ही जागा सजवली आहे. खाली एक मोठ्ठा हाल सुध्धा आहे. तिकडे कार्येक्रम होतात.

आम्ही तिकडे फिरत असताना एक स्थानिक पोलिश ग्रुप आला होता. ते अतिशय भक्तीभावाने पोप च्या पुतळ्या समोर नतमस्तक झाले. ही भाबडी श्रद्धा अनेक वेळा दिसली. अनेक स्थानिक शाळा आणि कोलेज आपल्या ट्रिपा घेवून इकडे येतात. एका बंद पडलेल्या जागेचे त्यांनी सुरेख रुपांतर केले आहे.

ही वाट

हे मीठात कोरलेलं लास्ट सपर

हे चर्च

पुर्वी ह्या अश्या पायर्‍या होत्या

घोड्यान्ची पुली

क्रेकोचा राजवाडाही खास आहे. उंची वरची ही जागा शहराचे सुरेख दर्शन घडवते. पोप चे रहाण्याचे ठिकाण, त्यांनी कार्डिनल म्हणून खूप काल घालवला ती जागा. हे सगळं आता देवत्वाच्या उच्च्तेला पोचले आहे. पोप बद्दल ह्या लोकाना विशेष अभिमान दिसला. दुसरी अभिमानाची व्यक्ती म्हणजे कोपर्निकस !!!! त्यांचे कोलेजाही आता हेरीटेज वास्तू म्हणून सांभाळले आहे.

पोप चे निवासस्थान

क्रेको मधला आमचा दुसरा दिवस एका भयानक इतिहासाने उजाडणार होता. त्या आधीची संध्याकाळ एका वेगळ्याच जेवणाने झाली. एका स्थानिक ठिकाणी फार सुरेख जेवण मिळाले. ओलिव्ह ओईल मध्ये केलेली ब्रोकोली ची भाजी आणि अप्रतिम अशा चवीची लोणी आणि क्रीम घालून केलेली अप्रतिम अशी पालक ची भाजी. त्याच्या बरोबर भात. त्याचं बरोबर अर्गुला सलाड. अर्गुला ची पाने मी प्रथमच खाल्ली. मला आधी चव उग्र वाटली. पण नंतर मात्र चव फारच आवडली. त्या सलाड चे ड्रेसिंग वेगळेच होते.

त्या हॉटेल चा मालक पण गप्पिष्ट निघाला. एकंदरच पोलंड आणि त्याच्या सद्य स्थितीवर पोट तिडकीने बोलत होता. बोलता बोलता अचानक गप्प होवून उठून गेला. आधी आम्हाला आश्चर्याच वाटले. मग गाईड म्हणाली की इकडे पूर्वी रशियन राजवटी मध्ये प्रत्येक जण गुप्तहेर असल्या सारखा वागायचा. लोकांना एकमेकांची भीती वाटायची. लोक चुगल्या करायची. सरकार विरुद्ध बोलणारी लोक अचानक गायब व्हायची. त्याच मानसिकते मधून आजूनही हे लोक बाहेर पडलेले नाहीत. मधेच मिटून जातात. त्या मुळे इच्छा असूनही जास्त बोलत नाहीत. बाहेरच्याबरोबर ते मोकळे असतात पण स्थानिकांना च घाबरतात.

ही भावना मला नविन होती. आपण साधारण्तः बाहेरच्यान्ना बुजतो पण आपल्यां बद्दल खात्री बाळगुन असतो. अशी पण लोकं असतात ह्यावर विश्वास बसत नव्हता. परिस्थीतीने त्यानां असं संशयी बनवलं आहे.

पुढचा मुक्काम आयुष्यभर पुरेल असा अनुभव देणारा मिळाला.

भाग- ४ = ऑश्विझ – भयानक अनुभव = http://www.maayboli.com/node/54173

 

ती फुले रेपसीडची (कनोल ऑइल?) आहेत. युरोपमध्ये स्प्रिन्गच्या उत्तरार्धात जागोजाग दिसतील.

प्राहा शहरात फसवाफसवी भरपूर आहे - विशेषतः टॅक्सीवाले, रस्त्यावर माल विकणार्‍या लोकांकडून. मात्र चांगली लोकं जागोजाग भेटतील. आता प्राहामध्ये भरपूर भारतीय प्रवासी येतात - विशेषतः 'हनुमान' कपल्स.

प्राहा स्कँडिनेविअन लोकांसाठी फारच स्वस्त आहे. पण त्यांना अगदी पश्चिम युरोप/स्विससुद्धा स्वस्त वाटेल इतकी महागाई व महाग चलन त्यांच्याकडे आहे. मात्र भारतीयांना व मध्य युरोप (आगदी युरोझोनमधल्या लोकांनासुद्धा) मधल्या रहिवाश्यांना प्राहा फार स्वस्त वाटणार नाही.

प्राहा फिरण्यासाठी दोन दिवस जास्त आहेत हे मात्र पटले नाही. ह्या शहरात आठवडा काढला तरी कमी पडेल. एक दिवस तुम्ही चालत चालत टीव्ही टॉवरच्या टेकाडावर जाऊन मग दिवसभर कॅसल डिस्ट्रिक्ट फिरू शकता. मग संध्याकाळी चार्ल्स ब्रिज. एक दिवस ओल्ड टाउनमध्ये सहज जातो. Vysehrad टेकाडावरून दिसणारा शहराचा नजारा पण सुंदर आहे. एक दिवस फक्त आर्किटेक्चर साठी घालवता येईल - अनेक चर्चेस वेगवेगळ्या काळातली, शैलीची, जुन्या शहरातल्या गल्ल्या व तिथली घरे, नॅशनल थिएटर/म्युझिअमच्या बिल्डिंग.

पोप जॉन पॉलना गमतीने 'जीझस वर्जन २' म्हणतात क्रॅकोमध्ये

माझ्या पोलंडमधल्या काही महिन्यांच्या वास्तव्यात एक गोष्ट खुप प्रकर्षाने जाणवली की ते जर्मन्सचा अजुनही खुप तिरस्कार करतात. Warsaw, Crokow आणि Bydgoszcz मधे नाझींनी केलेल्या नरसंहाराच्या खुणा अजुनही दिसतात.
पोलंडमधे मुक्काम वाढवणार असलात तर झाकोपानेला नक्की जा. त्या ठिकाणाच्या प्रेमात पडाल तुम्ही. वेळ मिळाला तर मी एखाद दोन फोटो डकवेन उद्या परवा..